Trong số các yếu tố quốc tế ảnh hưởng đến xuất khẩu dệt may của Trung Quốc, mặc dù Việt Nam chưa tạo ra áp lực trực tiếp đáng kể thông qua thuế quan nghiêm ngặt, các cuộc điều tra phòng vệ thương mại thường xuyên, hay các chính sách thương mại trực tiếp khác, nhưng sự phát triển nhanh chóng của ngành dệt may và định vị thị trường chính xác đã biến Việt Nam trở thành đối thủ cạnh tranh cốt lõi của Trung Quốc trên thị trường dệt may toàn cầu, đặc biệt là thị trường Mỹ. Tác động gián tiếp của động lực phát triển công nghiệp đối với xuất khẩu dệt may của Trung Quốc đang ngày càng sâu sắc.
Xét về con đường phát triển công nghiệp, sự trỗi dậy của ngành dệt may Việt Nam không phải là ngẫu nhiên mà là một “bước đột phá dựa trên cụm” được hỗ trợ bởi nhiều lợi thế. Một mặt, Việt Nam tự hào có lợi thế về chi phí lao động: mức lương sản xuất trung bình chỉ bằng 1/3 đến 1/2 so với Trung Quốc và nguồn cung lao động đủ lớn, thu hút một lượng lớn các thương hiệu dệt may quốc tế và các nhà sản xuất theo hợp đồng triển khai năng lực sản xuất. Ví dụ, các thương hiệu may mặc nổi tiếng toàn cầu như Uniqlo và ZARA đã chuyển hơn 30% đơn đặt hàng OEM hàng may mặc của họ sang các nhà máy Việt Nam, thúc đẩy năng lực sản xuất hàng may mặc của Việt Nam tăng 12% so với cùng kỳ năm 2024, đạt sản lượng hàng năm là 12 tỷ chiếc. Mặt khác, Việt Nam đã xây dựng được lợi thế tiếp cận thị trường bằng cách tích cực ký kết các Hiệp định thương mại tự do (FTA): Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA) đã có hiệu lực trong nhiều năm, cho phép các sản phẩm dệt may của Việt Nam được hưởng chế độ miễn thuế khi xuất khẩu sang EU; hiệp định thương mại song phương đạt được với Hoa Kỳ cũng đưa ra các điều kiện thuế quan ưu đãi hơn để các sản phẩm của Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ. Ngược lại, một số sản phẩm dệt may của Trung Quốc vẫn phải đối mặt với một số mức thuế quan hoặc rào cản kỹ thuật khi xuất khẩu sang EU và Hoa Kỳ. Ngoài ra, Chính phủ Việt Nam đã đẩy nhanh việc cải thiện bố cục chuỗi công nghiệp hoàn chỉnh (bao gồm kéo sợi, dệt, nhuộm và sản xuất hàng may mặc) bằng cách thành lập các khu công nghiệp dệt may và đưa ra các ưu đãi về thuế (ví dụ, các doanh nghiệp dệt may mới thành lập có thể được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 4 năm và giảm 50% trong 9 năm tiếp theo). Đến năm 2024, tỷ lệ hỗ trợ trong nước của chuỗi công nghiệp dệt may Việt Nam đã tăng từ 45% năm 2019 lên 68%, giảm đáng kể sự phụ thuộc vào vải và phụ kiện nhập khẩu, rút ngắn chu kỳ sản xuất và tăng tốc độ phản hồi đơn hàng.
Lợi thế công nghiệp này đã được chuyển đổi trực tiếp thành sự gia tăng nhanh chóng về thị phần quốc tế. Đặc biệt trong bối cảnh bất ổn kéo dài trong thương mại dệt may Trung Quốc-Hoa Kỳ, hiệu ứng thay thế thị trường của Việt Nam đối với Trung Quốc ngày càng trở nên nổi bật. Dữ liệu về nhập khẩu hàng may mặc của Hoa Kỳ từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2025 cho thấy thị phần của Trung Quốc trong tổng nhập khẩu hàng may mặc của Hoa Kỳ đã giảm xuống còn 17,2%, trong khi Việt Nam lần đầu tiên vượt qua Trung Quốc với thị phần 17,5%. Đằng sau dữ liệu này là sự cạnh tranh lên xuống giữa hai quốc gia trong các danh mục phân khúc. Cụ thể, Việt Nam đã thể hiện khả năng cạnh tranh đáng chú ý trong các lĩnh vực thâm dụng lao động như hàng may mặc cotton và hàng may mặc dệt kim: tại thị trường Hoa Kỳ, đơn giá áo phông cotton do Việt Nam xuất khẩu thấp hơn 8%-12% so với các sản phẩm tương tự của Trung Quốc và chu kỳ giao hàng trung bình được rút ngắn 5-7 ngày. Điều này đã thúc đẩy các nhà bán lẻ của Hoa Kỳ như Walmart và Target chuyển nhiều đơn đặt hàng may mặc kiểu cơ bản hơn sang Việt Nam. Trong lĩnh vực hàng may mặc chức năng, Việt Nam cũng đang tăng tốc bắt kịp. Nhờ việc đưa vào dây chuyền sản xuất tiên tiến từ Trung Quốc và Hàn Quốc, khối lượng xuất khẩu trang phục thể thao của nước này đã vượt quá 8 tỷ đô la Mỹ vào năm 2024, tăng 18% so với cùng kỳ năm trước, qua đó chuyển hướng thêm các đơn đặt hàng trang phục thể thao tầm trung đến thấp vốn ban đầu thuộc về Trung Quốc.
Đối với các doanh nghiệp xuất khẩu dệt may Trung Quốc, áp lực cạnh tranh từ Việt Nam không chỉ thể hiện ở việc thị phần bị thu hẹp mà còn buộc các doanh nghiệp Trung Quốc phải đẩy nhanh quá trình chuyển đổi. Một mặt, một số doanh nghiệp dệt may Trung Quốc phụ thuộc vào thị trường trung cấp đến thấp của Mỹ đang phải đối mặt với tình trạng mất đơn hàng và biên lợi nhuận bị thu hẹp. Đặc biệt, các doanh nghiệp vừa và nhỏ thiếu lợi thế về thương hiệu và sức mạnh thương lượng, khiến họ rơi vào thế bị động trong cuộc cạnh tranh về giá với các doanh nghiệp Việt Nam. Họ phải duy trì hoạt động bằng cách giảm biên lợi nhuận hoặc điều chỉnh cơ cấu khách hàng. Mặt khác, sự cạnh tranh này cũng thúc đẩy ngành dệt may Trung Quốc nâng cấp theo hướng phát triển cao cấp và khác biệt: ngày càng nhiều doanh nghiệp Trung Quốc bắt đầu tăng cường đầu tư vào R&D trong các loại vải xanh (như polyester tái chế và bông hữu cơ) và vật liệu chức năng (như vải kháng khuẩn và vải kiểm soát nhiệt độ thông minh). Năm 2024, khối lượng xuất khẩu sản phẩm dệt may tái chế của Trung Quốc tăng 23% so với cùng kỳ năm trước, vượt xa tốc độ tăng trưởng chung của xuất khẩu dệt may. Đồng thời, các doanh nghiệp Trung Quốc cũng đang tăng cường nhận thức về thương hiệu, cải thiện khả năng nhận diện thương hiệu của mình tại thị trường trung cấp đến cao cấp ở châu Âu và châu Mỹ thông qua việc tham gia các triển lãm quốc tế và hợp tác với các nhà thiết kế nước ngoài, nhằm thoát khỏi “sự phụ thuộc vào OEM” và giảm sự phụ thuộc vào một thị trường duy nhất và cạnh tranh giá rẻ.
Về lâu dài, sự trỗi dậy của ngành dệt may Việt Nam đã trở thành một biến số quan trọng trong việc định hình lại mô hình thị trường dệt may toàn cầu. Cạnh tranh với Trung Quốc không phải là một "trò chơi tổng bằng không" mà là động lực để cả hai bên đạt được sự phát triển khác biệt trong các mắt xích khác nhau của chuỗi công nghiệp. Nếu các doanh nghiệp dệt may Trung Quốc có thể nắm bắt cơ hội nâng cấp công nghiệp và xây dựng các rào cản cạnh tranh mới trong các lĩnh vực như R&D công nghệ, xây dựng thương hiệu và sản xuất xanh, họ vẫn được kỳ vọng sẽ củng cố lợi thế của mình trên thị trường dệt may cao cấp. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, áp lực cạnh tranh của Việt Nam trên thị trường trung cấp đến thấp cấp sẽ vẫn tồn tại. Xuất khẩu dệt may ngoại thương của Trung Quốc cần tối ưu hóa hơn nữa cơ cấu thị trường, mở rộng các thị trường mới nổi dọc theo "Vành đai và Con đường" và cải thiện hiệu quả hiệp lực của chuỗi công nghiệp để đối phó với những thách thức mới trong cạnh tranh thị trường toàn cầu.
Thời gian đăng: 15-08-2025