ბოლო დროს აშშ-ის მთავრობამ განაგრძო „ურთიერთსატარიფო“ პოლიტიკის ესკალაცია, ოფიციალურად შეიტანა ბანგლადეში და შრი-ლანკა სანქციების სიაში და დააწესა მაღალი ტარიფები, შესაბამისად, 37%-იანი და 44%-იანი. ამ ნაბიჯმა არა მხოლოდ „მიზანმიმართული დარტყმა“ მიაყენა ორი ქვეყნის ეკონომიკურ სისტემებს, რომლებიც მნიშვნელოვნად არიან დამოკიდებული ტექსტილის ექსპორტზე, არამედ გამოიწვია ჯაჭვური რეაქცია გლობალური ტექსტილის მიწოდების ჯაჭვში. აშშ-ის შიდა ტექსტილისა და ტანსაცმლის ინდუსტრია ასევე აღმოჩნდა ორმაგი ზეწოლის ქვეშ - მზარდი ხარჯები და მიწოდების ჯაჭვის არეულობა.
I. ბანგლადეში: ტექსტილის ექსპორტი 3.3 მილიარდ დოლარს კარგავს, მილიონობით სამუშაო ადგილი საფრთხის ქვეშაა
როგორც მსოფლიოში ტანსაცმლის სიდიდით მეორე ექსპორტიორი, ტექსტილისა და ტანსაცმლის ინდუსტრია ბანგლადეშის „ეკონომიკური სიცოცხლის წყაროა“. ეს ინდუსტრია ქვეყნის მთლიანი მშპ-ს 11%-ს, მისი მთლიანი ექსპორტის 84%-ს შეადგენს და პირდაპირ კავშირშია 4 მილიონზე მეტი ადამიანის (რომელთა 80% ქალი მუშაა) დასაქმებასთან. ის ასევე ირიბად უჭერს მხარს 15 მილიონზე მეტი ადამიანის საარსებო წყაროს ზედა და ქვედა სამრეწველო ჯაჭვებში. შეერთებული შტატები ევროკავშირის შემდეგ ბანგლადეშის სიდიდით მეორე საექსპორტო ბაზარია. 2023 წელს ბანგლადეშის ტექსტილისა და ტანსაცმლის ექსპორტმა აშშ-ში 6.4 მილიარდ დოლარს მიაღწია, რაც აშშ-ში მისი მთლიანი ექსპორტის 95%-ზე მეტს შეადგენს, რაც მოიცავს საშუალო და დაბალი კლასის სწრაფად მოძრავ სამომხმარებლო საქონელს, როგორიცაა მაისურები, ჯინსები და პერანგები, და წარმოადგენს მიწოდების ქსელის ძირითად წყაროს აშშ-ის საცალო ვაჭრობისთვის, როგორიცაა Walmart და Target.
აშშ-ის მიერ ბანგლადეშის პროდუქციაზე 37%-იანი ტარიფის დაწესება ამჯერად ნიშნავს, რომ ბანგლადეშიდან წარმოებულ ბამბის მაისურს, რომლის თავდაპირველად ღირებულება 10 დოლარი იყო, ხოლო ექსპორტის ფასი - 15 დოლარი, აშშ-ის ბაზარზე შესვლის შემდეგ დამატებით 5,55 დოლარის ტარიფის გადახდა მოუწევს, რაც მთლიან ხარჯებს პირდაპირ 20,55 დოლარამდე გაზრდის. ბანგლადეშის ტექსტილის ინდუსტრიისთვის, რომელიც თავის ძირითად კონკურენტულ უპირატესობად „დაბალ ფასსა და მცირე მოგების მარჟას“ ეყრდნობა, ეს ტარიფი გაცილებით აღემატება ინდუსტრიის საშუალო მოგების მარჟას, რომელიც 5%-8%-ია. ბანგლადეშის ტანსაცმლის მწარმოებელთა და ექსპორტიორთა ასოციაციის (BGMEA) შეფასებით, ტარიფების ძალაში შესვლის შემდეგ, ქვეყნის ტექსტილის ექსპორტი აშშ-ში წელიწადში 6,4 მილიარდი დოლარიდან დაახლოებით 3,1 მილიარდ დოლარამდე დაეცემა, წლიური ზარალი კი 3,3 მილიარდ დოლარამდე იქნება, რაც ქვეყნის ტექსტილის ინდუსტრიისთვის აშშ-ის ბაზრის წილის თითქმის ნახევრის ჩამორთმევას უდრის.
უფრო კრიტიკულად მნიშვნელოვანია ის, რომ ექსპორტის შემცირებამ ინდუსტრიაში სამსახურიდან გათავისუფლების ტალღა გამოიწვია. ამ დროისთვის ბანგლადეშში 27 მცირე და საშუალო ზომის ტექსტილის ქარხანამ შეწყვიტა წარმოება შეკვეთების დაკარგვის გამო, რამაც დაახლოებით 18 000 მუშაკის უმუშევრობა გამოიწვია. BGMEA-მ გააფრთხილა, რომ თუ ტარიფები ექვს თვეზე მეტხანს გაგრძელდება, ქვეყნის მასშტაბით 50-ზე მეტი ქარხანა დაიხურება და უმუშევართა რაოდენობამ შესაძლოა 100 000-ს გადააჭარბოს, რაც კიდევ უფრო იმოქმედებს სოციალურ სტაბილურობასა და ქვეყანაში მოსახლეობის საარსებო უსაფრთხოებაზე. ამავდროულად, ბანგლადეშის ტექსტილის ინდუსტრია მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული იმპორტირებულ ბამბაზე (ბამბის დაახლოებით 90% აშშ-დან და ინდოეთიდან უნდა შეიძინოს). ექსპორტიდან შემოსავლების მკვეთრი ვარდნა ასევე გამოიწვევს სავალუტო რეზერვების დეფიციტს, რაც გავლენას მოახდენს ქვეყნის მიერ ნედლეულის, მაგალითად, ბამბის იმპორტის უნარზე და შექმნის მანკიერ წრეს „ექსპორტის შემცირების → ნედლეულის დეფიციტის → სიმძლავრის შემცირების“ მიხედვით.
II. შრი-ლანკა: ტარიფების 44%-იანი შემცირებით გამოწვეული ხარჯების საბოლოო შედეგი, ძირითადი ინდუსტრია „ჯაჭვური გაწყვეტის“ ზღვარზეა
ბანგლადეშთან შედარებით, შრი-ლანკის ტექსტილის ინდუსტრია უფრო მცირე მასშტაბისაა, მაგრამ ასევე წარმოადგენს მისი ეროვნული ეკონომიკის „ქვაკუთხედს“. ტექსტილისა და ტანსაცმლის ინდუსტრია ქვეყნის მშპ-ს 5%-ს და მთლიანი ექსპორტის 45%-ს შეადგენს, 300 000-ზე მეტი პირდაპირი თანამშრომლით, რაც მას ომის შემდეგ შრი-ლანკის ეკონომიკური აღდგენის ძირითად ინდუსტრიად აქცევს. აშშ-ში მის ექსპორტში დომინირებს საშუალო და მაღალი კლასის ქსოვილები და ფუნქციური ტანსაცმელი (მაგალითად, სპორტული ტანსაცმელი და საცვლები). 2023 წელს შრი-ლანკის ტექსტილის ექსპორტმა აშშ-ში 1.8 მილიარდ დოლარს მიაღწია, რაც საშუალო და მაღალი კლასის ქსოვილების აშშ-ის იმპორტის ბაზრის 7%-ს შეადგენს.
აშშ-ს მიერ შრი-ლანკის ტარიფის 44%-მდე გაზრდა მას „ურთიერთგადასახადების“ ამ რაუნდში ყველაზე მაღალი ტარიფების მქონე ქვეყნებს შორის აქცევს. შრი-ლანკის ტანსაცმლის ექსპორტიორთა ასოციაციის (SLAEA) ანალიზის თანახმად, ეს ტარიფი პირდაპირ გაზრდის ქვეყნის ტექსტილის ექსპორტის ხარჯებს დაახლოებით 30%-ით. შრი-ლანკის ფლაგმანური საექსპორტო პროდუქტის - „ორგანული ბამბის სპორტული ტანსაცმლის ქსოვილის“ - მაგალითად, მეტრზე საწყისი ექსპორტის ფასი 8 დოლარი იყო. ტარიფის გაზრდის შემდეგ, ღირებულება 11,52 დოლარამდე გაიზარდა, მაშინ როდესაც ინდოეთიდან და ვიეტნამიდან იმპორტირებული მსგავსი პროდუქტების ღირებულება მხოლოდ 9-10 დოლარია. შრი-ლანკური პროდუქციის ფასების კონკურენტუნარიანობა თითქმის მთლიანად შემცირდა.
ამჟამად, შრი-ლანკაში ექსპორტის რამდენიმე საწარმომ აშშ-ის მომხმარებლებისგან „შეკვეთების შეჩერების შესახებ შეტყობინებები“ მიიღო. მაგალითად, შრი-ლანკის უმსხვილესი ტანსაცმლის ექსპორტიორი Brandix Group თავდაპირველად ამერიკული სპორტული ბრენდის Under Armour-ისთვის ფუნქციურ საცვლებს აწარმოებდა, ყოველთვიური შეკვეთების მოცულობით 500,000 ცალი. ახლა, ტარიფებთან დაკავშირებული პრობლემების გამო, Under Armour-მა შეკვეთების 30% ვიეტნამში არსებულ ქარხნებში გადაიტანა. კიდევ ერთმა საწარმომ, Hirdaramani-მ, განაცხადა, რომ თუ ტარიფები არ მოიხსნება, აშშ-ში მისი ექსპორტის ბიზნესი სამი თვის განმავლობაში ზარალს განიცდის და შესაძლოა, კოლომბოში მდებარე ორი ქარხნის დახურვა მოუწიოს, რაც 8,000 სამუშაო ადგილს დააზიანებს. გარდა ამისა, შრი-ლანკის ტექსტილის ინდუსტრია „იმპორტირებული მასალებით დამუშავების“ მოდელზეა დამოკიდებული (იმპორტირებული ნედლეული მთლიანი მოცულობის 70%-ს შეადგენს). ექსპორტის შეფერხება ნედლეულის მარაგების დაგროვებას გამოიწვევს, რაც საწარმოების საბრუნავ კაპიტალს დააკავებს და მათ ოპერაციულ სირთულეებს კიდევ უფრო გაამწვავებს.
III. აშშ-ის შიდა სექტორი: მიწოდების ჯაჭვის არეულობა + ხარჯების მკვეთრი ზრდა, ინდუსტრია „დილემაში“ აღმოჩნდა
აშშ-ის მთავრობის სატარიფო პოლიტიკამ, რომელიც, როგორც ჩანს, „უცხოელ კონკურენტებზეა“ მიმართული, სინამდვილეში „უკუშედეგი“ გამოიწვია შიდა ტექსტილისა და ტანსაცმლის ინდუსტრიის მიმართ. როგორც ტექსტილისა და ტანსაცმლის მსოფლიოში უდიდესი იმპორტიორი (2023 წელს იმპორტის მოცულობით 120 მილიარდი დოლარი), აშშ-ის ტექსტილისა და ტანსაცმლის ინდუსტრია წარმოადგენს „ზემოთ შიდა წარმოებისა და ქვედა იმპორტზე დამოკიდებულების“ ნიმუშს - ადგილობრივი საწარმოები ძირითადად აწარმოებენ ნედლეულს, როგორიცაა ბამბა და ქიმიური ბოჭკოები, ხოლო მზა ტანსაცმლის პროდუქციის 90% იმპორტზეა დამოკიდებული. ბანგლადეში და შრი-ლანკა აშშ-სთვის საშუალო და დაბალი კლასის ტანსაცმლისა და საშუალო და მაღალი კლასის ქსოვილების მნიშვნელოვანი წყაროებია.
ტარიფების ზრდამ პირდაპირ გაზარდა აშშ-ის ადგილობრივი საწარმოების შესყიდვების ხარჯები. ამერიკის ტანსაცმლისა და ფეხსაცმლის ასოციაციის (AAFA) მიერ ჩატარებული კვლევა აჩვენებს, რომ აშშ-ის ტექსტილისა და ტანსაცმლის მომწოდებლების საშუალო მოგების ზღვარი ამჟამად მხოლოდ 3%-5%-ია. 37%-44%-იანი ტარიფი ნიშნავს, რომ საწარმოები ან „თავად შთანთქავენ ხარჯებს“ (რაც ზარალს იწვევს), ან „გადასცემენ მათ საბოლოო ფასებს“. მაგალითად, აშშ-ის ადგილობრივი საცალო ვაჭრობის კომპანია JC Penney-ის შემთხვევაში, ბანგლადეშში შეძენილი ჯინსების საწყისი საცალო ფასი 49.9 აშშ დოლარი იყო. ტარიფის გაზრდის შემდეგ, თუ მოგების ზღვარი უნდა შენარჩუნდეს, საცალო ფასი 68.9 აშშ დოლარამდე უნდა გაიზარდოს, რაც თითქმის 40%-ით მეტია. თუ ფასი არ გაიზრდება, შარვლის თითოეული წყვილის მოგება 3 დოლარიდან 0.5 აშშ დოლარამდე შემცირდება, რაც მოგების თითქმის უშედეგო დარჩება.
ამავდროულად, მიწოდების ჯაჭვის გაურკვევლობამ საწარმოები „გადაწყვეტილების მიღების დილემის“ წინაშე დააყენა. AAFA-ს პრეზიდენტმა, ჯულია ჰიუზმა, ცოტა ხნის წინ გამართულ ინდუსტრიულ კონფერენციაზე აღნიშნა, რომ აშშ-ს საწარმოები თავდაპირველად რისკების შემცირებას „შესყიდვების ადგილმდებარეობების დივერსიფიკაციით“ (მაგალითად, ჩინეთიდან ზოგიერთი შეკვეთის ბანგლადეშსა და შრი-ლანკაში გადატანით) გეგმავდნენ. თუმცა, სატარიფო პოლიტიკის მოულოდნელმა ესკალაციამ ყველა გეგმა ჩაშალა: „საწარმოებმა არ იციან, რომელი ქვეყანა იქნება შემდეგი, რომელსაც ტარიფების ზრდა დააზარალებს და არც ის იციან, რამდენ ხანს გაგრძელდება სატარიფო განაკვეთები. ისინი ადვილად ვერ ბედავენ ახალ მომწოდებლებთან გრძელვადიანი კონტრაქტების გაფორმებას, რომ აღარაფერი ვთქვათ თანხების ინვესტირებაზე მიწოდების ახალი ჯაჭვის არხების შექმნაში“. ამჟამად, აშშ-ს ტანსაცმლის იმპორტიორების 35%-მა განაცხადა, რომ ისინი „ახალი შეკვეთების ხელმოწერას შეაჩერებენ“, ხოლო საწარმოების 28%-მა დაიწყო მიწოდების ჯაჭვების ხელახლა შეფასება, განიხილავს შეკვეთების მექსიკასა და ცენტრალური ამერიკის იმ ქვეყნებში გადატანას, რომლებიც ტარიფებით არ არის დაფარული. თუმცა, ამ რეგიონებში წარმოების მოცულობა შეზღუდულია (შეუძლია აშშ-ში ტანსაცმლის იმპორტის მხოლოდ 15%-ის განხორციელება), რაც ართულებს ბანგლადეშისა და შრი-ლანკის მიერ დატოვებულ ბაზარზე მოკლევადიან პერსპექტივაში არსებული ხარვეზის შევსებას.
გარდა ამისა, საბოლოოდ, აშშ-ის მომხმარებლები „გადაიხდიან ხარჯებს“. აშშ-ის შრომის სტატისტიკის ბიუროს მონაცემები აჩვენებს, რომ 2024 წლიდან აშშ-ის სამომხმარებლო ფასების ინდექსი (CPI) ტანსაცმელზე წლიურად 3.2%-ით გაიზარდა. სატარიფო პოლიტიკის უწყვეტმა ცვალებადობამ შესაძლოა წლის ბოლომდე ტანსაცმლის ფასების კიდევ 5%-7%-ით ზრდა გამოიწვიოს, რაც ინფლაციურ ზეწოლას კიდევ უფრო გაამძაფრებს. დაბალი შემოსავლის მქონე ჯგუფებისთვის ტანსაცმელზე ხარჯები განკარგვადი შემოსავლის შედარებით მაღალ წილს (დაახლოებით 8%) შეადგენს და ფასების ზრდა პირდაპირ გავლენას მოახდენს მათ მოხმარების შესაძლებლობებზე, რითაც შეზღუდავს მოთხოვნას აშშ-ის შიდა ტანსაცმლის ბაზარზე.
IV. გლობალური ტექსტილის მიწოდების ჯაჭვის რეკონსტრუქცია: მოკლევადიანი ქაოსი და გრძელვადიანი კორექტირება თანაარსებობს
აშშ-ს მიერ ბანგლადეშსა და შრი-ლანკაზე ტარიფების ესკალაცია, არსებითად, გლობალური ტექსტილის მიწოდების ჯაჭვის „გეოპოლიტიზაციის“ მიკროკოსმოსია. მოკლევადიან პერსპექტივაში, ამ პოლიტიკამ გლობალურ საშუალო და დაბალი კლასის ტანსაცმლის მიწოდების ჯაჭვში „ვაკუუმის ზონა“ შექმნა - ბანგლადეშსა და შრი-ლანკაში შეკვეთების დანაკარგები სხვა ქვეყნებს მოკლევადიან პერსპექტივაში სრულად ვერ აითვისებენ, რამაც შეიძლება ზოგიერთი აშშ-ის საცალო მოვაჭრისთვის „მარაგების დეფიციტი“ გამოიწვიოს. ამავდროულად, ამ ორ ქვეყანაში ტექსტილის ინდუსტრიის შემცირება ასევე გავლენას მოახდენს ზედა დონის ნედლეულზე, როგორიცაა ბამბა და ქიმიური ბოჭკოები, მოთხოვნაზე, რაც ირიბად აისახება ბამბის ექსპორტიორ ქვეყნებზე, როგორიცაა აშშ და ინდოეთი.
გრძელვადიან პერსპექტივაში, გლობალური ტექსტილის მიწოდების ჯაჭვმა შეიძლება დააჩქაროს „ნირშორინგისა“ და „დივერსიფიკაციის“ მიმართულებით ადაპტაცია: აშშ-ის საწარმოებმა შეიძლება შეკვეთები კიდევ უფრო გადაიტანონ მექსიკასა და კანადაში (რომლებიც სარგებლობენ სატარიფო შეღავათებით ჩრდილოეთ ამერიკის თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმების ფარგლებში), ევროპულმა საწარმოებმა შეიძლება გაზარდონ შესყიდვები თურქეთიდან და მაროკოდან, ხოლო ჩინეთის ტექსტილის საწარმოებმა, რომლებიც ეყრდნობიან თავიანთ „სრული სამრეწველო ჯაჭვის უპირატესობებს“ (სრული სისტემა ბამბის კულტივაციიდან მზა პროდუქტის წარმოებამდე), შეუძლიათ აიღონ ბანგლადეშიდან და შრი-ლანკიდან გადატანილი საშუალო და მაღალი კლასის შეკვეთები (მაგალითად, ფუნქციური ქსოვილები და ეკოლოგიურად სუფთა ტანსაცმელი). თუმცა, ამ ადაპტაციის პროცესს დრო დასჭირდება (სავარაუდოდ 1-2 წელი) და მოჰყვება მიწოდების ჯაჭვის რეკონსტრუქციის ხარჯების ზრდა, რაც გაართულებს ინდუსტრიაში არსებული არეულობის სრულად შემსუბუქებას მოკლევადიან პერსპექტივაში.
ჩინეთის ტექსტილის საგარეო ვაჭრობის საწარმოებისთვის, სატარიფო არეულობის ეს რაუნდი როგორც გამოწვევებს (სუსტ გლობალურ მოთხოვნასთან და მიწოდების ჯაჭვის კონკურენციასთან გამკლავების აუცილებლობას) ასევე ფარულ შესაძლებლობებს იწვევს. მათ შეუძლიათ გააძლიერონ თანამშრომლობა ბანგლადეშსა და შრი-ლანკაში ადგილობრივ ქარხნებთან (მაგალითად, ტექნიკური მხარდაჭერისა და ერთობლივი წარმოების უზრუნველყოფა), რათა თავიდან აიცილონ აშშ-ს სატარიფო ბარიერები. ამავდროულად, მათ შეუძლიათ გააძლიერონ ძალისხმევა ისეთი განვითარებადი ბაზრების შესასწავლად, როგორიცაა სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზია და აფრიკა, შეამცირონ დამოკიდებულება ევროპასა და აშშ-ში ერთიან ბაზარზე და რითაც მოიპოვებენ უფრო ხელსაყრელ პოზიციას გლობალური მიწოდების ჯაჭვის რეკონსტრუქციაში.
გამოქვეყნების დრო: 2025 წლის 16 აგვისტო